อาหารเสริมเลี้ยงสัตว์ด้วยโปรตีนจากไส้เดือนดินและวิธีการผลิต
ประโยชน์จากไส้เดือนดินนั้น ใช่ว่าจะนำมาย่อยสลายขยะอินทรีย์เพื่อผลิตปุ๋ยหมักเท่านั้น แต่โปรตีนจากไส้เดือนดินสามารถใช้เป็น อาหารเสริมเลี้ยงสัตว์ ซึ่งจะอุดมไปด้วยกรดอะมิโน และสารอาหารที่มีประโยชน์อื่นๆ หลายชนิดในเนื้อเยื่อของไส้เดือนดินเหมาะสมแก่การเลี้ยงสัตว์ ปลา กบ สัตว์ปีก สุกร หนู มีอัตราการเจริญเติบโตที่ดีมากหากนำไส้เดือนดินหรือผลิตภัณฑ์แปรรูปจากไส้เดือนดินมาเป็นอาหารเสริม แต่ในประเทศไทยยังไม่แพร่หลายนัก ส่วนใหญ่นำตัวไส้เดือนดินมาใช้เป็นอาหารเลี้ยงกบ ปลาตู้ ไก่ชน และเป็นเหยื่อตกปลา ในขณะที่ ต่างประเทศมีการใช้ไส้เดือนดินผลิตเป็นอาหารโปรตีนเลี้ยงสัตว์ในฟาร์ม ในช่วงท้ายของบทความนี้ได้แนะนำวิธีการผลิตโปรตีนจากไส้เดือนดินไว้ด้วยนะคะ ศึกษาวิธีการและทดลองทำดูนะคะ ท่านผู้อ่านสามารถพัฒนาเป็นอาชีพเสริมได้
การใช้โปรตีนจากไส้เดือนดินเป็นโปรตีนเสริมเลี้ยงสัตว์ประเภทต่างๆ
ปลา การใช้ไส้เดือนดินสายพันธุ์ไทเก้อร์ (หรือ อายซิเนีย ฟูทิดา-Eisenia Foetida), เรดเวิร์ม (หรือ ลัมบริคัส รูเบลลัส- Lumbricusrebellus) และอายซิเนีย ฟูทิดา อัลโลโบโพร่า ลองก้า (Eisenia Foetida Allobophora Longa) เลี้ยงปลาเทราท์ ปลานิล ปลาหลด ฯลฯ ได้ผลออกมาว่า ไส้เดือนดินมีศักยภาพเป็นอาหารเลี้ยงปลาได้โดยตรง หรือใช้เป็นส่วนผสมเพิ่มโปรตีนใน อาหารเสริมเลี้ยงสัตว์ สำหรับปลา ปลาสามารถเจริญเติบโตได้ดี มีปริมาณไขมันเพิ่มขึ้น การทดลองใช้ไส้เดือนดินเป็นอาหาร ในการเพาะเลี้ยงปลาหลด (ผ.ศ. หทัยรัตน์ เสาวกุล หัวหน้าคณะวิชาประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาร วิทยาเขตสุรินทร์ ผู้ทำการศึกษาวิจัยและทดลอง) ปลาหลดโตเร็ว สุขภาพแข็งแรง เกล็ดเป็นเงา งาม สามารถผลิตปลาหลดได้ ทันต่อความต้องการของตลาดในปัจจุบัน ข้อดีของการเลี้ยงปลาหลดด้วยไส้เดือนดิน คือ ไส้เดือนดินเมื่อลงบ่อ จะอยู่ได้ถึง 1 วัน ไม่ตาย ปลาหลดจับกินได้อย่างต่อเนื่อง การใช้ไส้เดือนดินเป็นเหยื่อตกปลา นิยมใช้ไส้เดือนสายพันธุ์แอฟฟริกัน ไนท์ ครอว์เล่อร์ หรือ ยูดริลลัส ยูจีนิแอ (Eudrilus Eugeniae) ซึ่งไม่มีเมือก เวลาจับตัวไส้เดือน ไม่มีกลิ่นติดมือ มีประสิทธิภาพในการตกปลาดี โดยเฉพาะปลาดุก ปลานิล จะได้ผลดีมาก
ไก่ ไก่มีน้ำหนักเพิ่ม กินอาหารน้อย มีกล้ามเนื้อมาก กักเก็บไนโตรเจนได้ในปริมาณที่ดีมาก แม่ไก่ที่มีอายุมากและไม่ออกไข่สามารถผลิตไข่ได้อีก ลดต้นทุนการซื้ออาหารไก่ลงได้
ไก่ชน เพิ่มความแข็งแรงให้กับไก่ชน ก่อนนำไปชน
สุกร ต่างประเทศ นิยมใช้ไส้เดือนดินเป็นแหล่งโปรตีนในอาหารสุกร สุกรรุ่น จะทำให้มีการเจริญเติบโตได้ดีพอๆ กับการเลี้ยงด้วยอาหารที่ผลิตได้ในทางการค้า ส่วนลูกสุกร ก็เจริญเติบโตได้ดี เร็ว และให้ลูกได้เร็วกว่า มีความต้านทานโรคเพิ่มขึ้น ลดการเกิดท้องร่วง
หนู หนูสามารถเจริญเติบโตได้ดี ไม่มีผลกระทบด้านลบต่อการเจริญเติบโตของหนูเมื่อได้กินไส้เดือนดินเป็นอาหารโปรตีน
กุ้ง ใช้ไส้เดือนดินพันธุ์ไทเก้อร์ ไนท์ ครอว์เล่อร์ เช่นเดียวกับปลา ผลิตเป็นอาหารสำหรับเลี้ยงกุ้งพันธุ์ Renaeus Schmitti พบว่ากุ้งมีการเจริญเติบโรได้ดี
คุณค่าทางอาหารที่ได้จากตัวไส้เดือนดิน
นักวิจัยหลายท่านได้ทำการศึกษาคุณค่าทางอาหารของไส้เดือนดิน พบว่า ส่วนประกอบในเนื้อเยื่อโดยทั่วไปของไส้เดือนดิน ไม่ต่างจากเนื้อเยื่อของสัตว์ชนิดอื่นๆ ที่ประกอบด้วย กรดอะมิโน ไลซีน อนุพันธุ์ของ เมทไธโอนีน กับ ซีสทีน ฟีนิลอะนิลีน และ ไทโรซีน ซึ่งปริมาณกรดอะมิโนที่จำเป็นที่ตรวจพบในเนื้อเยื่อของไส้เดือนดินนั้น ยังประกอบด้วยกรดไขมันที่ต่อกันเป็นสายยาว ซึ่งหลายชนิดที่ไม่สามารถสังเคราะห์ได้ในสัตว์เคี้ยวเอื้อง นอกจากนี้ ยังประกอบด้วยแร่ธาตุวิตามินอีกหลายชนิด โดยเฉพาะ ไนอาซิน จะมีปริมาณมากและเป็นแหล่งของวิตามิน บี12 จากผลการวิเคราะห์สารอาหารในเนื้อเยื่อของไส้เดือนดิน มีความเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับนำมาใช้เลี้ยง ไก่ หมู หรือ สัตว์เลี้ยงภายในบ้าน ปลา ปลาไหล ลูกไก่ สัตว์ปีกทุกชนิด โดยใช้ทดแทนอาหารจากเนื้อและปลาได้ดี
วิธีการผลิตอาหารโปรตีนจากไส้เดือนดิน
การแปรรูปไส้เดือนดินเป็นอาหารโปรตีน จะมีผลกระทบต่อปริมาณกรดอะมิโนที่จำเป็นในตัวไส้เดือนดินเล็กน้อย แต่ยังคงคุณค่าทางอาหารไว้ วิธีการผลิตมีดังนี้
- การตากแห้ง เป็นการผลิตอาหารโปรตีนที่มีวิธีการทำที่ง่าย ไม่ต้องใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ในการผลิตที่ยุ่งยาก นำไส้เดือนไปเกลี่ยบนภาชนะที่ใช้ตากแห้ง ทิ้งไว้จนแห้ง แต่วิธีการนี้เหมาะสำหรับพื้นที่สิ่งแวดล้อมที่มีอุณหภูมิสูง และใช้เวลาในการผลิตค่อนข้างนาน หรือ
ทำเป็นอาหารป่น โดยนำไส้เดือนดินไปลวกน้ำร้อนเพียง 1 นาที แล้วนำไส้เดือนดินที่ลวกแล้วไปเกลี่ยบนภาชนะตากไว้ให้แห้ง แล้วนำมาบดหรือโม่ให้ละเอียด - การอบแห้งด้วยตู้ ผลิตไส้เดือนดินในรูปอาหารป่น โดยใช้ตู้อบขนาดใหญ่ อบให้แห้งที่อุณหภูมิ 95 องศาเซลเซียส เมื่อตัวไส้เดือนแห้ง นำมาบดให้ละเอียดเป็นผงแห้ง
- การผสมกับกากน้ำตาล ผลิตเป็นอาหารเปียก เริ่มต้นด้วยการลวกไส้เดือนดินในน้ำร้อน 1 นาที ตักขึ้นสะเด็ดน้ำแล้วผสมกากน้ำตาล 30 เปอร์เซ็นต์ โพแทสเซียม ซอเบท 0.3 เปอร์เซ็นต์ การเจริญเติบโตของยีสต์ เชื้อราจะถูกยับยั้ง ทำให้เก็บรักษาผลผลิตได้นาน
- การหมักด้วยกรดฟอร์มิค ผลิตเป็นอาหารเปียก โดยผสมกรดฟอร์มิค 3 เปอร์เซ็นต์ กับไส้เดือนดิน ปั่นให้เป็นเนื้อเดียวกันอย่างละเอียด แล้วหมักจนได้ลักษณะเหมือนเป็นแป้งเปียกที่คงตัว นำไปผสมกับอาหารสัตว์
- การแช่แข็ง เป็นการผลิตอาหารโปรตีนจากไส้เดือนดินแบบป่นอีกชนิดหนึ่ง สามารถผลิตโดยการแช่แข็งไส้เดือนดินที่แยกได้อย่างรวดเร็ว ทำให้ไส้เดือนดินตาย หลังจากนั้นมาทำให้แห้ง เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพแต่ช้าและราคาแพง
- การใช้อะซิโตนร่วมกับการอบแห้ง โดยแช่ไส้เดือนดินในอะซิโตน 1 ชั่วโมง แล้วผึ่งในร่มให้แห้ง จากนั้นนำเข้าเตาอบที่อุณหภูมิ 95 องศาเซลเซียส เมื่อตัวไส้เดือนดินแห้ง กรดอะซิโตนระเหยไป จึงนำมาบดให้ละเอียด สูตรทำอาหารปลาจากไส้เดือนดิน (คุณธงชัย ก้อนทอง)
ส่วนผสม
รำละเอียด 1 กิโลกรัม
กากมะพร้าว 500 กรัม
ไส้เดือนสด 300 กรัม
กากน้ำตาล 1 ช้อนโต๊ะ
มูลไส้เดือน 500 กรัม
วิธีทำ - นำไส้เดือนดินสด+กากน้ำตาล+มูลไส้เดือน คลุกให้เข้ากัน นำกากมะพร้าวและรำละเอียดผสมลงไปคลุกเคล้าให้เข้ากันทั้งหมด
- นำส่วนผสมที่ผสมเสร็จแล้ว ไปบดให้ละเอียดด้วยเครื่องบด
- นำไปอัดเม็ด แล้วตากแดดให้แห้ง ใช้เวลาประมาณ 2 วัน
***สามารถนำไปหว่านเลี้ยงปลาดุก วันละ 2 ครั้ง สูตรนี้เก็บไว้ได้นานประมาณ 2-3 เดือน
(ที่มา: ศูนย์ทางด่วนข้อมูลการเกษตร สถานีวิทยุร่วมด้วยช่วยกัน จ. อุบลราชธานี)
ติดต่อสอบถามเพิ่มเติม : คลิ๊กที่นี่